हिंदी हमारी राष्ट्र भाषा है, प्राचीन काल से ही अनेक कवियों तथा ऋषिमुनियो ने भी हिंदी भाषा की सेवा की है | हिंदी एक विशेष भाषा है, जिसका उपयोग कई राज्यों तथा कॉम्पिटिशन की कई प्रतियोगी परीक्षाओ में भी किया जाता है | प्रवेश परीक्षाओ में हिंदी भाषा से जुड़े कई प्रश्न आते है, जिनमे से एक विलोम शब्द भी है | विशेष रूप से विलोम शब्द में किसी शब्द का अर्थ उस शब्द के अर्थ से बिल्कुल उल्टा होता है, उसे विलोम शब्द कहते है |

इसे शुद्ध हिंदी भाषा में विपरीतार्थक या प्रतिलोम शब्द भी कहते है | इसके अलावा विलोम शब्द के प्रश्न आपकी बोर्ड परीक्षा में तथा प्रतियोगी परीक्षा में मुख्य रूप से पूछें जाते है | यदि आप भी इसके विषय में जानकारी लेना चाहते है तो यहाँ पर आपको विलोम शब्द क्या है, प्रतियोगी में परीक्षा हिंदी विलोम शब्द, Antonym in Hindi, इसके विषय में जानकारी प्रदान की जा रही है |
प्रतियोगी में परीक्षा हिंदी विलोम शब्द
भारत में बेरोजगारी की समस्या लम्बे समय से बनी हुई है, सरकारी नौकरी कम है, और उसके लिए उम्मीदवार बहुत ही अधिक है | इस वजह से कोई भी प्रतियोगी परीक्षा (Competition Exam) आसान नहीं रह जाती है | अब बात प्रतियोगी में परीक्षा हिंदी विलोम शब्द की करे तो यह भी परीक्षाओं में पूछें जाते रहे है | विलोम शब्द को बहुत से अभ्यर्थी समझते है, कि यह आसान होते है, लेकिन यह आसान होते नहीं है, और आप इसकी तयारी करके नहीं जाते है, और आपके विलोम – शब्द में मिलने वाले नम्बर नहीं प्राप्त कर पाते | इसलिए प्रतियोगी परीक्षा में विलोम शब्द का एक विशेष महत्व है |
शब्द एवं उनके विलोम शब्द(Antonym in Hindi )
प्रतियोगी परीक्षा में अधिकतर पूछें जाने वाले विलोम – शब्दों की जानकारी कुछ इस प्रकार है:-
शब्द | विलोम |
दिन | रात |
अच्छा | बुरा |
राजा | रानी |
बालक | बालिका |
स्त्री | पुरुष |
कृतज्ञ | कृतघ्न |
अंकुश | निरंकुश |
अचल | चल |
अजल | निर्जल |
वृष्टि | अनावृष्टि |
अनंत | अंत |
अति | अल्प |
अथ | इति |
अतुकान्त | तुकान्त |
अतिवृष्टि | अनावृष्टि |
अनाहूत | आहुत |
अनुकूल | प्रतिकूल |
अनुरक्ति | विरक्ति |
अनित्य | नित्य |
अनुलोम | विलोम |
अनभिज्ञ | भिग |
अभिज्ञ | अनभिज्ञ |
अंतर | बाह्य |
अंशतः | पूर्णतः |
अल्पकालीन | दीर्घकालीन |
अल्पज्ञ | बहुज्ञ |
अपेक्षित | अनपेक्षित |
अधुनातन | पुरातन |
अस्पृश्य | स्पृश्य |
अंगीकार | अस्वीकार |
अधर्म | सध्दर्म |
अदोष | सदोष |
अल्पायु | दीर्घायु |
अभ्यस्त | अनभ्यस्त |
अनुरक्त | विरक्त |
अमर | मर्त्य |
अतल | वितल |
अवर | प्रवर |
अमावस्या | प्रूर्णिमा |
असली | नकली |
अरूचि | सुरूचि |
अज्ञ | विज्ञ |
उत्थान | पतन |
आग्रह | दुराग्रह |
एकता | अनेकता |
अनुज | अग्रज |
आकर्षण | विकर्षण |
उद्यमी | आलसी |
अधिक | न्यून |
आदान | प्रदान |
उर्वर | ऊसर |
एक | अनेक |
आलस्य | स्फूर्ति |
अर्थ | अनर्थ |
उधार | नगद |
उत्कृष्ट | निकृष्ट |
उत्तम | अधम |
आदर्श | यथार्थ |
आय | व्यय |
स्वाधीन | पराधीन |
आहार | निराहार |
दाता | याचक |
ठोस | तरल |
यश | अपयश |
सगुण | निर्गुण |
मूक | वाचाल |
रुग्ण | स्वस्थ |
रक्षक | भक्षक |
वरदान | अभिशाप |
शुष्क | आर्द्र |
हर्ष | शोक |
क्षणिक | शाश्वत |
रात | दिन |
लगभग | पूरा |
लक्षण | कुलक्षण |
लक्षित | अलक्षित |
लड़ना | मिलना |
लगाव | हटाना |
लचीला | कठोर |
लहू | पसीना |
नख | शिख |
अमृत | विष |
अथ | इति |
अन्धकार | प्रकाश |
अल्पायु | दीर्घायु |
इच्छा | अनिच्छ |
उत्कर्ष | अपकर्ष |
अनुराग | विराग |
आदि | अंत |
आगामी | गत |
उत्थान | पतन |
आग्रह | दुराग्रह |
दाता | याचक |
खेद | प्रसन्नता |
गुप्त | प्रकट |
प्रत्यक्ष | परोक्ष |
घृणा | प्रेम |
सजीव | निर्जीव |
सुगंध | दुर्गन्ध |
मौखिक | लिखित |
क्रय | विक्रय |
निरक्षर | साक्षर |
दुर्लभ | सुलभ |
नूतन | पुरातन |
बंधन | मुक्ति |
ठोस | तरल |
यश | अपयश |
सगुण | निर्गुण |
मूक | वाचाल |
रुग्ण | स्वस्थ |
रक्षक | भक्षक |
वरदान | अभिशाप |
सपूत | कपूत |
शुष्क | आर्द्र |
हर्ष | शोक |
क्षणिक | शाश्वत |
विधि | निषेध |
विधवा | सधवा |
शयन | जागरण |
शीत | उष्ण |
सक्रिय | निष्क्रय |
सफल | असफल |
आसक्त | अनाशक्त |
आदर्श | यथार्थ |
आगमन | गमन |
आध्यात्मिक | भौतिक |
आस्था | अनास्था |
इच्छा | अनिच्छा |
ईश्वर | अनीश्वर |
ईर्ष्या | प्रेम |
उत्कर्ष | अपकर्ष |
उषा | संध्या |
उग्र | सौम्य |
उदार | अनुदार |
उचित | अनुचित |
उपकार | अपकार |
उत्थान | पतन |
उधार | नगद |
उन्नति | अवनति |
अकाल | सुकाल |
अक्रुर | क्रुर |
अकलुष | कलुष |
अग्राह्य | ग्राह्य |
अग्रज | अनुज |
अगला | पिछला |
अग्रिम | अन्तिम |
अमृत | विष |
अर्पण | ग्रह्र्ण |
अपेक्षा | उपेक्षा |
अर्वाचीन | प्राचीन |
अपकार | उपकार |
अवलम्ब | निरालम्ब |
अल्प | अधिक |
अधम | बहिरंग |
अवनत | बहिरंग |
अन्तरंग | बहिरंग |
अनाथ | सनाथ |
अथ | इति |
आदर | अनादर |
अदेय | देय |
अन्तरंग | बहिरंग |
अपकार | उपकार |
अनागत | आगत |
अनिष्ट | इष्ट |
अस्त | उदय |
अस्ताचल | उदयाचल |
अनातुर | आतुर |
अनैतिहासिक | ऐतिहासिक |
अपचार | उपचार |
अवरोह | आरोह |
अनुर्तीण | उर्तीण |
रात | विष |
अमृत | विष |
अथ | इति |
अन्धकार | प्रकाश |
अल्पायु | दीर्घायु |
इच्छा | अनिच्छ |
उत्कर्ष | अपकर्ष |
अनुराग | विराग |
आदि | अंत |
आगामी | गत |
खेद | प्रसन्नता |
गुप्त | प्रकट |
प्रत्यक्ष | परोक्ष |
घृणा | प्रेम |
सजीव | निर्जीव |
सुगंध | दुर्गन्ध |
मौखिक | लिखित |
संक्षेप | विस्तार |
घात | प्रतिघात |
निंदा | स्तुति |
मितव्यय | अपव्यय |
सरस | नीरस |
सौभाग्य | दुर्भाग्य |
मोक्ष | बंधन |
कृतज्ञ | कृतघ्न |
क्रय | विक्रय |
दुर्लभ | सुलभ |
निरक्षर | साक्षर |
नूतन | पुरातन |
बंधन | मुक्ति |
विधि | निषेध |
विधवा | सधवा |
शयन | जागरण |
शीत | निष्क्रय |
सक्रिय | निष्क्रय |
सफल | असफल |
सज्जन | दुर्जन |
शुभ | अशुभ |
संतोष | असंतोष |
विधि | निषेध |
एकता | अनेकता |
अनुज | अग्रज |
आकर्षण | विकर्षण |
उद्यमी | आलसी |
अधिक | न्यून |
आदान | प्रदान |
उर्वर | ऊसर |
एक | अनेक |
आलस्य | स्फूर्ति |
अर्थ | अनर्थ |
उधार | नगद |
अपेक्षा | नगद |
उपस्थित | अनुपस्थित |
अतिवृष्टि | अनावृष्टि |
उत्कृष्ट | निकृष्ट |
उत्तम | अधम |
आदर्श | यथार्थ |
आय | व्यय |
स्वाधीन | पराधीन |
आहार | निराहार |
संक्षेप | विस्तार |
घात | प्रतिघात |
निंदा | स्तुति |
मितव्यय | अपव्यय |
सरस | नीरस |
सौभाग्य | दुर्भाग्य |
मोक्ष | बंधन |
कृतज्ञ | कृतघ्न |
सज्जन | दुर्जन |
शुभ | अशुभ |
संतोष | असंतोष |
आतुर | शांत |
आगामी | विगत |
आरोह | अवरोह |
आचार | अनाचार |
आदत्त | प्रदत्त |
आदर | अनादर |
आदान | प्रदान |
उचित | अनुचित |
आरम्भ | अंत |
आह्वान | विसर्जन |
आवृत | अनावृत |
आकर्ष | विकर्ष |
आकर्षण | विकर्षण |
आद्र | शुष्क |
आच्छादित | अनाछ्दित |
आहार | अनाहार |
आशा | निराशा |
आधुनिक | प्राचीन |
आशीर्वाद | अभिशाप |
उपयुक्त | अनुपयुक्त |
उपाय | निरुपाय |
एकांगी | सर्वांगीण |
कनिष्ठ | ज्येष्ठ |
कृष | स्थूल |
कृष्ण | शुक्ल |
गुप्त | प्रकट |
ग्रामीण | शहरी |
घात | प्रतिघात |
छली | निश्चल |
छूत | अछूत |
जल | थल |
जन्म | मृत्यु |
जंगली | पालतू |
दयालु | निर्दयी |
धीर | अधीर |
नख | शिख |
निरक्षर | साक्षर |